«عُلیّة» دختر امام سجاد(ع)؛ نخستین نویسنده زن در جهان اسلام / امرالله شجاعی‌راد
تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۶۶۲۷۹
«مبلغ» نوشت: جریان جلوگیری از نقل و نوشتن احادیث پیامبر اکرم(ص) در قرن اول هجری قمری به وقوع پیوست. جریان منع حدیث از دوره خلافت خلیفه اول و خلیفه دوم آغاز و تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز (۱۰۱ ق) یعنی حدود ۱۰۰ سال ادامه یافت.
علمای اهل‌سنت علت این سیاست خلفای اول و دوم را جلوگیری از آمیختن حدیث با قرآن و پیشگیری از اختلاف مسلمانان و ترس از سرگرم‌شدن مردم به چیزی غیر از قرآن و عدم آشنایی راویان حدیث با کتابت می‌دانند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ممنوعیت کتابت حدیث تا دوره عُمَر بن عَبدالعَزیز (۶۳-۱۰۱ق) هشتمین خلیفه اموی ادامه داشت. وی نامه‌ای به ابوبکر بن حَزم حاکم مدینه نوشت و از او خواست احادیث پیامبر(ص) را بنویسد؛ چراکه بیم آن می‌رود علم و اهل آن از میان برود. به عقیده علمای شیعه، جلوگیری از نوشتن حدیث، پیامدهای منفی مهمی داشته که نابودی نخستین متون حدیثی، جعل حدیث، تغییر سنت پیامبر(ص) و پدیدآمدن مذهب‌ها و از بین رفتن حلقه اتصال اسناد روایات و تشکیک در سنت نبوی از آن جمله‌اند.
جریان کتابت حدیث از طرف اهل سنت از یک سو و تشویق امامان شیعه به نوشتن و کتابت احادیث از سوی دیگر باعث شد اولین نویسندگان در جهان اسلام از شیعیان باشند. شیعیان در حوزه‌های مختلف علوم مانند حدیث و درایه و علوم قرآن و تفسیر و صرف و نحو و معانی و بیان و بدیع و عروض و علم کلام و فقه و اصول فقه و رجال و تاریخ و اخلاق و… جزء پیشگامان و اولین‌ها هستند. (برای مطالعه بیشتر به: کتاب «تاسیس الشیعة» و «فنون الاسلام» علامه سید حسن صدر و کتاب «مَنعُ تدوینِ الحدیث، اسباب و نتائج»، نوشته علامه سیدعلی شهرستانی و کتاب «تدوین السنة الشریفة» نگارش محقق توانا سید محمدرضا حسینی جلالی مراجعه شود).
«عُلیّة»؛ دختر امام سجاد علیهالسلامدر همه کتاب‌های اصلی رجالی شیعی یعنی رجال نجاشی، فهرست طوسی، رجال برقی، رجال ابن غضائری، رجال ابن داوود، خلاصه الاقوال علامه حلی به ویژه کتاب‌هایی چون رجال نجاشی و فهرست طوسی که عهده‌دار معرفی نویسندگان شیعی شده‌اند فقط دو نویسنده زن معرفی شده‌اند که آن دو را هم نجاشی معرفی کرده و سایر منابع رجالی به تبع او از آنها یاد کرده‌اند.
شیخ طوسی در فهرست خود نویسنده زن شیعی معرفی نکرده است و شاید علت آن بوده که به کتابی از آنان دست نیافته است. در کتاب «معجم رجال الحدیث» مرحوم آیت‌الله العظمی خویی که به تعبیری جامع کتب رجالی شیعه و معرف طبقات روات رجال شیعه است ۱۳۴ نفر زن به عنوان محدثه و راویه حدیث معرفی شده است که از میان آنان فقط همین دو نفری که نجاشی آنان را شناسانده است به عنوان نویسندگان زن ذکر شده‌اند.
شاید بتوان بر طبق اسناد موجود مدعی شد که اولین نویسنده زن در صدر اسلام از خاندان نبوت و اهل بیت (علیهم‌السلام) است. علیه دختر امام زین العابدین(ع) قدیمی‌ترین نویسنده زن است که دست به تدوین کتاب حدیث زده است. نجاشی در رجال خود نام او را در زمره نویسندگان شیعی ذکر می‌کند و سند خود را به کتاب حدیثی نقل کرده تصریح می‌کند که زرارة بن اعین راوی بزرگ شیعی، کتابش را نقل می‌کند. نجاشی چنین می‌نگارد: «عُلیّة بنت علی بن الحسین، لها کتاب، رواه ابوجعفر محمد بن عبدالله بن القاسم بن محمد بن عبدالله بن محمد بن عقیل؛ قال: حدّثنا رجاء بن جمیل بن صالح؛ قال: حدّثنا ابی جمیل، عن زرارة بن اعین عن عُلیّة بنت علی بن الحسین بالکتاب».
در عبارات نجاشی نکاتی قابل تأمل است: ۱- نجاشی با چهار واسطه کتاب عُلیّة دختر امام سجاد(ع) را نقل می‌کند ۲- راوی مستقیم این کتاب محدث و فقیه بزرگ شیعه زرارة بن أعین است که از بزرگان اصحاب امام سجاد و باقر و صادق (علیهم السلام) است که این امر نیز خود دلالت بر دلالت کتاب و مؤلف آن دارد. ۳- طبق گزارشی که نجاشی ارائه کرده است و با توجه به مسأله منع کتابت حدیث در میان اهل سنت تا سالیان متمادی می‌توان این ادعای بزرگ و افتخار آمیز را مطرح کرد که دختر بزرگوار امام سجاد(ع) بعد از فاطمه زهرا(س) اولین نویسنده زن در جهان اسلام و جزء اولین نویسندگان در جهان اسلام است.
بی تردید کتاب وی باید حاوی روایاتی باشد که وی از پدرش امام سجاد (ع) و برادرش امام باقر (ع)نقل کرده است. اگرچه نام این بانو در سلسله روایات و احادیث ائمه شیعه به میان نیامده، اما گزارشی که نجاشی به ما ارائه داده است نشان از آن دارد که وی محدثه‌ای بزرگ بوده که شخصیت عظیم الشأنی چون زرارة بن اعین که از اصحاب اجماع بلکه افقه اصحاب اجماع بوده است، کتاب وی را نقل کرده است.
با توجه به آن که امام زین العابدین(ع) در سال ۹۵ قمری از دنیا رفته است و زرارة بن اعین در سال ۱۵۰ قمری دار فانی را وداع گفته است می‌توان ولادت این محدثه را مدتی قبل از سال ۹۵ قمری و وفات او را قبل از سال ۱۵۰ قمری و یا کمی بعد از آن به حساب آورد.
بدین ترتیب وی متولد اواخر قرن اول و متوفای نیمه اول قرن دوم بوده است.
فخر رازی در کتاب «الشجره المبارکه» می‌نویسد: «ششمین دختران امام زین العابدین (ع) علّیه نام داشت که همسر علی بن الحسین الاثرم بود و بعد از وی جدا شد و بار دیگر به ازدواج عبدالله بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب درآمد، لکن از وی فرزندی به دنیا نیاورد.» وی در این نقل اضافه کرده است که شوهر اول او یعنی علی بن الحسین اثرم پیش از وی شوهر خواهر وی یعنی عبده بوده که از وی دو فرزند به نام حسن و محمد داشته است. شیخ مفید در کتاب «ارشاد»، وی را در شمار فرزندان امام سجاد علیه السلام ذکر کرده و او و فاطمه و ام کلثوم را خواهرانی ذکر می‌کند که مادرشان ام ولد بوده است، اما چنانچه صاحب «قاموس الرجال» از کتاب نسب قریش زبیری نقل می‌کند عُلیّه با فاطمه، مادر واحدی داشته‌اند و مادر ام کلثوم شخص دیگری بوده است و هم چنین اضافه می‌کند که علّیه همسر علی بن حسن مثنی بوده است که بعد از وی به ازدواج عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر طیار در آمده است.
کلثوم بنت سُلَیمدومین نفری را که نجاشی از بانوان نویسنده شیعه ذکر کرده کلثوم بنت سُلَیم است که از اصحاب و راویان امام رضا(ع) است. نجاشی در باره وی می‌نویسد: کلثوم بنت سُلَیم روت عن الرضا کتابا و اخبرنا علی بن احمد قال: حدثنا محمد بن الحسن عن محمد بن الحسن، عن احمد بن محمد بن عیسی، عن محمد بن اسماعیل بن بزیع عنها بالکتاب. همانطور که معلوم است نجاشی با چهار واسطه از وی نقل می‌کند و وی راوی مستقیم کتابی است که در آن احادیث برگرفته از امام رضا علیه‌السلام را جمع آوری کرده است و محمد بن اسماعیل بن بزیع که از اصحاب امام کاظم و رضا علیهماالسلام است از وی کتابش را نقل کرده است. ابن داوود در رجالش به نقل از رجال کشی می‌نویسد: کلثوم بنت سُلَیم(کش) وقف علی الرضا. در حالیکه در رجال کشی نامی از کلثوم بنت سُلَیم برده نشده و در کتاب‌های رجالی فقط رجال نجاشی به نام و کتاب وی اشاره کرده است و علت این سهو یا از خود ابن داوود است یا از نساخ کتاب بوده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین امرالله شجاعی‌راد، محقق تاریخ اسلام و عضو پژوهشکده الذریة النبویه
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1800952منبع: خبرآنلاین
کلیدواژه: امام سجاد ع بن عبدالله بن جهان اسلام علی بن الحسین امام سجاد ع کتابت حدیث نویسنده زن دختر امام نقل کرده محمد بن
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۶۶۲۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حضور وزیر ورزش و جوانان در مراسم نخستین سالگرد درگذشت صفارزاده
به گزارش خبرگزاری مهر و به نقل از پایگاه خبری وزارت ورزش و جوانان، عصر امروز با حضور وزیر ورزش و جوانان نخستین مراسم سالگرد درگذشت مرحوم سردار صفارزاده در بهشت حضرت معصومه (س) شهر مقدس قم برگزار شد.
در این مراسم سید محمد شروین اسبقیان معاون ورزش قهرمانی و حرفه‌ای، سردار آذرنوش مشاور فرهنگی وزیر، غفور کارگری رییس و سید محمد پولادگر نایب رییس کمیته ملی پارالمپیک و جمع دیگری از مدیران ورزشی و فرهنگی حضور داشتند و با قرائت فاتحه یاد و نام این مدیر ارزشمند را گرامی داشتند.
وزیر ورزش و جوانان پیش از حضور در این مراسم، به زیارت آستان قدس حضرت معصومه (س) کریمه اهل بیت رفت.
کد خبر 6089255
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»